جنگ نرم !
استفاده از قرآن در باز مهندسي عمليات رواني
به قلم سرلشكر دكتر سيد حسن فيروزآبادي، رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح
امروز كه رهبر عزيز انقلاب اسلامي همه ما را نسبت به جنگ نرم توسط استكبار و دشمنان انقلاب و بدخواهان ملت ايران هشدار دادند بحثعمليات رواني در حوزه جنگ نرم از اهم واجبات است و در واقع پاسخ جنگ نرم يا عمليات رواني دشمن دفاع نرم و عمليات رواني تهاجمي و دفاعي برعليه دشمن محسوب ميشود. نظم و نسق دادن به يك مجموعه يا بازآرايي مجدد آن را با هدف يك ساخت جديد را، مهندسي ميناميم. در معناي ديگر، مهندسي به معناي تنظيم عناصر يك محيط است به گونهاي كه در تناسب، با غايت مطلوب قرارگيرد. مهندسي عمليات رواني نيز در همين راستا يك فن مبتني بر مهارتهاي فراواني است كه از فناوري و دانش روانشناسي قدرت سرچشمه ميگيرد.به زعم اين مقاله عمليات رواني به كليه فعاليتهايي اطلاق ميشود كه موجب توليد، تغيير، تقويت و يا تصحيح نگرش و بينش مخاطب شده و آن را در راستاي اهداف و نيات منبع پيام هدايت سازد و بر دو گونه تبليغ و جنگ رواني تقسيم ميشود.
تجربه و ذوق سليم هنري ميتواند در كنار دانشنظري اين فرآيند، مهندسي آن را زيبا و از سوي ديگر كم هزينه و پربار سازد. بدون مشاركت جمعي و رسانهاي امكان مهندسي وجود ندارد و اين كار كرد (عمليات رواني) موضوعي نيست كه بتوان با زور و تحميل يك راي و سليقه در مورد آن نتيجه گرفت، لاجرم بايد در فرآيند مهندسي و آيندهنگري از تجربه و خرد حاكمبر نيازها و رفتار مطلوب انساني مدد گرفت و آن را به سامان رسانيد.
عملياترواني به كليه فعاليتهايي اطلاق ميشود كه موجب توليد، تغيير، تقويت و ياتصحيح نگرش و بينش مخاطب شده و آن را در راستاي اهداف و نيات منبع پيام هدايت سازد و بر دو گونه تبليغ و جنگ رواني تقسيم ميشود.
قرآنبزرگترين كتاب عمليات رواني، جبهه نور، ايمان، حق و عدالت است. اگر با نگاه تخصصي در جستوجوي هدايت كتاب خدا در امر عمليات رواني باشيم ميتوان نتيجه گرفت كه كتاب كوثر خدا و كتاب قران حكيم مجيد، علاوه بر همه ابعادي كه مدنظر قرار داده كتابي براي حفظ روحيه پيامبر اعظم (صليالله عليه واله وسلم) است كه در آن صحنههاي عظيم، خطرناك و پرفراز و نشيب رسالت ايشان در مكه و حكومت ايشان در مدينه نشان داده شده است و نيز بخش مهمي از آيات شريفه قران كريم شامل صحنههاي عظيم قوت قلب دادن به رسول خدا (صليالله عليه واله وسلم) و اميد بخشيدن به آينده اسلام و مسلمين ميشود.
�ثبتا... الذين آمنوا منكم� و يا �يثبت اقدامكم� همچنين در آيات بسياري حقانيتپيامبر (صليالله عليه واله وسلم) و اسلام و سنتهاي الهي تبيين شده است وپاسخ شبهات كفار و منافقين و نيز افراد بياطلاع كه از روي گمان فكر ميكنند داده شده است. بنابراين قرآن حكيم در هر دو بعد علميات رواني جامع است، در آفند و هم پدافند. دفاع خداوند و امدادهاي غيبي و هدايتهاي وحي براي پيروزي بر دشمنان و تضعيف روحيه او و حملات قوي به پايههاي فكري و بنيانهاي اجتماعي و اخلاقي غلط دشمنان كه موجب ضعف، فرار و انهدام آنها رافراهم آورد...
خداوند متعال در قرآن كريم و سوره مزمل خطاب به پيامبر اكرم (صليالله عليه واله وسلم)، ماهيت وحي را بيان نموده و ميفرمايد: (ما بر تو سخني سنگين و ارزشمند القا ميكنيم) و اين سخن تنها جايگاهي است كه القا در تبليغات ديني را خاص كلام وحي معرفي مينمايند. قرآن كريم با كتاب ناميدن خويش براي مقابله با عمليات رواني دشمن سنگرسازي ميكند و با ترسيم كلي جبهه اميها وارد مبارزه ميشود و همين امر نشان ميدهد كه قرآن كريم تا چه حد از اعجاز بياني و زباني خويش براي منكوب كردندشمني كه تمام ابزارها و روشهاي زباني و ادبي خويش را براي به زانو درآوردن حضرت محمد (صليالله عليه واله وسلم) به كار گرفته است، استفاده ميكند و چگونه در برابر تك همه جانبه رواني دشمن به پاتكي بنيادين همه جانبه و در عين حال قاطع و كوبنده روي ميآورد. لذا منبع اصلي در بازمهندسي عمليات رواني بازگشت سازمانهاي تبليغاتي به قرآن كريم است كه كتاب بلاغ و ابلاغ است. بدين معنا كه پيام قرآن بايد وارد عرصه مبارزه در برابر مشركان مطرح شود و با رسايي و آشكاري اين امر صورت پذيرد چون ابلاغ رساندن آشكار و واضح و رسالت و مخاطب آن نيز انسانها هستند و به عبارتي ميتوان گفت به نظام زباني قرآن تعلق دارند و به همان فرهنگي منتسباند كه اين زبان محور آن است. هر چند نظام معنايي قرآن بسي فراتر و مخاطبان آن عامو جهانياند.
پيامقرآن بايد وارد عرصه مبارزه در برابر مشركان مطرح شود و با رسايي و آشكارياين امر صورت پذيرد چون ابلاغ رساندن آشكار و واضح و رسالت و مخاطب آن نيزانسانها هستند و به عبارتي ميتوان گفت به نظام زباني قرآن تعلق دارند و به همان فرهنگي منتسباند كه اين زبان محور آن است .
خداوندمتعال خطاب به پيامبر اكرم (صليالله عليه واله وسلم) ميفرمايد:�اي پيامبر ابلاغ كن آنچه را كه از سوي پروردگارت به تو فرود آمده است و اگر چنين نكردي پس رسالت خدايي را نرساندهاي (تبليغ نكردهاي)� و يا ميفرمايد: �و بر پيامبر جز رساندن و تبليغ آشكار نيست� در نتيجه كار ايشان شناساندن، رساندن و خوب ادا كردن يا به عبارتي به نحو كامل و مطلوب انجام د ادن آن است و اين همان وظايف و كارهاي داعي است كه در صحنه مبارزه با شرك و كفر وارد ميشود و دعوت خود را بيان ميكند. يعني پيامبر، ائمه، ولي و مومنان رزمنده برتر و برجسته جبههاي هستند كه قرآن سند عملياتي آن است.
بر اين اساس، مسئوليتهاي اصلي مبلغ كه در نامهاي خاص رسالتي رسول خدا نيز مندرج است عبارتند از:
1- از بين بردن جهل و ناآگاهي از طريق واداشتن افراد و مخاطبين به تفكر و آگاهيكه ميفرمايد: يا ايها الذين امنو ان جاء كم فاسق بناء فتبينوا ان تصيبوقوما يجبها له فتصبحو علي ما فعلتم نادمين (حجرات-6) (اي كساني كه ايمان آوردهايد اگر شخص فاسقي خبري براي شما آورد، درباره آن تحقيق كنيد. تبيين كنيد، مبادا به گروهي از روي ناداني آسيب برسانيد و از كرده خود پشيمان شويد.)
2- احياء و يادآوري باورها و حقايق فطري تااز طريق آن غفلت و فراموشي از بين برود و از طرفي با طرح محبت خداي متعال به متقين و اختصاص فلاح و رستگاري به متقيان استقامت آنان را ميسازد.
3- منكوبكردن دشمن در عمليات متعدد و گسترده رواني خود عليه قرآن و پيامبر صلياللهعليهوالهوسلم با بحث عقلي، تاريخي و ارزشي درباره بنيانهاي باطل، جهل و كفر و نفاق دشمن و تسلط رواني برجبهه مقابل .
عملانقلابي و جهادي، تلاش هوشمندانه و آگاهانه، دلسوزي و احساس مسئوليت و صبرو تحمل از جمله مولفههاي اساسي است كه براي تحقق اين فرآيند لازم و ضرورياست.
روانشناسي اجتماعي بر خلاف مهندسي يك ساختمان كه با پايان گرفتن ساختمان، پايان مييابد، يك پروژه بيپايان است و همواره نيازمند بازنگري و تصحيح و ارتقا ميباشد.
مجامع علمي به ويژه آنهايي كه دغدغه امنيت ملي و دفاع اجتماعي دارند بايد به تناسب رشته خود سهمي در بازآرايي مهندسي فكر و مديريت عمليات رواني داشته باشند. روح حاكم بر نقشه فكري جامعه و مهندسي آن، روح عزت ديني و ملي، اخلاق پروري و معنويتاست اما هيچ بخشي از آن نبايد در تعارض با عقل و خرد حرفهاي در توليد پيام باشد و اين جمع بين عقل و ايمان با علم و تخصص در عمليات رواني، مقولهدشواري است كه نيازمند مشاركت علمي تمامي مجامع دانشگاهي و راهبردي است. لازمهتحقق مهندسي مطلوب در عمليات رواني، شناسايي محيط اجتماعي و فرهنگي خواهد بود و دانشگاهها و حوزههاي علميه ديني به عنوان يك موسسه توليد علم و دانش تخصصي و به لحاظ تمركز نخبگان فكري در آن از دو جهت ميتوانند در اين امر موثر واقع شوند، از يك سو نخبگان دانشگاهي و حوزههاي علميه ديني ميتوانند با آگاهي از عناصر متفاوت توليد پيام و نظامهاي مربوط و آگاه سازي نسبت به اين عناصر و اركان، مقدمات تحقق مهندسي تبليغ را فراهم آورند و از سويي ديگر با شناسايي عناصر ضعيف و ناسازگاريها و ناهنجاريهايحوزه مديريت عمليات رواني و تقويت منابع انساني و آموزش عناصر موجود و مرتبط و نيز تبيين نحوه ارتباط نظاممند و نظام واربين عناصر مردمي و نخبگان و خواص اجتماعي، به بسترسازي و تحقق مهندسي نوين عمليات رواني در كشور كمك كنند. علاوه براين مديران و نخبگان شاغل در هر يك از حوزهها و نظامهاي برشمرده، ميتوانند با طراحي و بازسازي اصول و عملكردها، متناسب با نظامي كه در توليد فكر و بينش دنبال ميسازند، به رفع ناهنجاريها يا نواقصي كه در اين خصوص وجود دارد، اقدام نمايند. ايجاد ارتباط و هماهنگي بين دستگاههاي مختلف توليد علم و تبليغي و رسانهاي و توليد اطلاعات و همانديشي براي رفع ناسازگاريها در اين پروسه و ايجاد تحول، از جمله فعاليتهايي است كه دانشگاهيان و حوزويان با توجه به جايگاه علمي خود ميتوانند در اين جهت ايفا كنند. عمل انقلابي و جهادي، تلاش هوشمندانه و آگاهانه، دلسوزي و احساس مسئوليت و صبر و تحمل از جمله مولفههاي اساسي است كه براي تحقق اين فرآيند لازم و ضروري است.منبع :
ويژه نامه سند غربت
تنظيم براي تبيان :
بخش هنر مردان خدا - سيفي